Εφετείο Πατρών (Μον) 32/2023
Η νομολογία θέτει τα όρια και τις προϋποθέσεις, δικονομικά και κατ’ ουσία για την αναγνώριση συμβολής στην επαύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου από τον άλλο κατά την διάρκεια του γάμου. Διασαφανίζει ότι το μαχητό τεκμήριο συμβολής στην επαύξηση λειτουργεί ως κριτήριο για την μετάθεση του βάρους απόδειξης. Όποιο διάδικο μέρος επικαλείται μεγαλύτερο ή μικρότερο ποσοστό συμβολής του άλλου έχει και το βάρος απόδειξης του ισχυρισμού.
Θέσπιση τεκμηρίου συμβολής κατά 1/3 στην αύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου από τον άλλο κατά το γάμο
Κατά το άρθρο 1400 παρ. 1 ΑΚ, “Αν ο γάμος λυθεί ή ακυρωθεί και η περιουσία του ενός συζύγου έχει, αφότου τελέστηκε ο γάμος, αυξηθεί, ο άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με οποιονδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή, δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρουςτης αύξησης το οποίο προέρχεται από τη δική του συμβολή. Τεκμαίρεται ότι η συμβολή αυτή ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη ή καμία συμβολή”.
Ως αύξηση νοείται όχι μία συγκεκριμένη κτήση, αλλά η διαφορά που υπάρχει στην περιουσιακή κατάσταση του υπόχρεου σε δύο διαφορετικά χρονικά σημεία,ήτοι κατά την τέλεση του γάμου (αρχική περιουσία) και κατά τον χρόνο που γεννάται η αξίωση για συμμετοχή στα αποκτήματα (τελική περιουσία). Από τη σύγκριση της αξίας αυτών, αναγόμενης σε τιμές του χρόνου της έγερσης της αγωγής θα κριθεί, αν υπάρχει αύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου, που να δικαιολογεί την αξίωση του άλλου για συμμετοχή στα αποκτήματα.
Ο νόμος καθιερώνει τεκμήριο συμβολής του δικαιούχου στο 1/3 της αύξησης της περιουσίας του υπόχρεου. Δεν αποκλείεται όμως η ανταπόδειξη από τα μέρη μεγαλύτερης ή μικρότερης συμβολής.Για την εξεύρεση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων σε χρήμα, κρίσιμος είναι ο χρόνος της άσκησης της αγωγής. Στην άνω αύξηση δεν υπολογίζεται ό,τι απέκτησαν οι σύζυγοι από δωρεά. Η αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα μεταξύ συζύγων αξίωση μπορεί να ασκηθεί είτε κατόπιν αμετάκλητης λύσης του γάμου είτε επί συμπλήρωσης υπερδιετούς διάστασης της εγγάμου συμβιώσεως των συζύγων.
Κατανομή βάρους αποδείξεων: Η επαύξηση της περιουσίας κατά 1/3 τεκμαίρεται απλά πρέπει να αποδειχθεί η αύξηση της περιουσίας. Η αναγνώριση συνεισφοράς μεγαλύτερης συμμετοχής πρέπει να αποδεικνύεται από τον ενάγοντα, όπως και η κατ’ ένσταση αναγνώριση μικρότερης συνεισφοράς από τον εναγόμενο σύζυγο
Η αποτίμηση των υπηρεσιών του ενάγοντος, με τις οποίες αυτός συνέβαλε στην επελθούσα αύξηση της περιουσίας του εναγομένου συζύγου του, απαιτείται, όταν η αγωγή στηρίζεται επί της πραγματικής συμβολής, ενώ δεν είναι αναγκαία για το ορισμένο και νόμιμο της αγωγής, όταν αυτή ερείδεται επί της εξ 1/3 τεκμαρτής συμβολής του στα αποκτήματα του συζύγου του, ή σε μικρότερο ποσοστό.
Άρα, στην περίπτωση αυτή ο ενάγων σύζυγος δεν βαρύνεται με την επίκληση και απόδειξη ούτε της συμβολής του καθ` εαυτήν, ούτε του ποσοστού της, ούτε της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ αυτής και της περιουσιακής επαύξησης του εναγομένου (ΑΠ 1155/2017, ΑΠ 492/2017, ΑΠ 1173/2012). Aντίθετα, ο ενάγων σύζυγος πρέπει να αποδείξει ότι η παροχή υπηρεσιών εντός της συζυγικής οικίας υπερέβαινε την υποχρέωση συνεισφοράς του στη κάλυψη των οικογενειακών αναγκών όταν αιτείται αναγνώριση συμβολής μεγαλύτερης του 1/3 εκ της αυξήσεως της περιουσίας του άλλου συζύγου.
Ο εναγόμενος, όμως, ως υπόχρεος σύζυγος, του οποίου φέρεται η περιουσία ότι αυξήθηκε με τη συμβολή του ενάγοντος συζύγου, μπορεί να προβάλει, μεταξύ άλλων και στις δύο περιπτώσεις του άρθρου 1400 του ΑΚ, ότι η συμβολή του ενάγοντος ήταν κάτω από το ένα τρίτο ή ότι δεν υπάρχει κάποια συμβολή.
Για να γίνει όμως δεκτή η ανυπαρξία συμβολής, που αποκλείει την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, θα πρέπει ο εναγόμενος σύζυγος να επικαλεσθεί και αποδείξει, ότι ο φερόμενος δικαιούχος της αξίωσης συμμετοχής σύζυγος, είτε δεν μπορούσε εκ των πραγμάτων, είτε δεν ήθελε να συμβάλει και ότι η επαύξηση της περιουσίας οφείλεται μόνο σ` αυτόν. Ο ισχυρισμός αυτός του εναγομένου, ενόψει του ότι το καθιερούμενο από το άρθρο 1400 ΑΚ τεκμήριο της συμβολής συμμετοχής στα αποκτήματα κατά το 1/3, συνιστά ως προς την απόκρουση του τεκμηρίου ένσταση (βλ. ΑΠ 955/2022, ΑΠ 804/2020. ΑΠ 1037/2017, ΑΠ 492/2017 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).